Χλωρίδα & Πανίδα
Εάν η Κρήτη αποτελεί μια από τις πλέον βασικές περιοχές ολόκληρης της Μεσογείου για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τότε η συνδρομή των Αστερουσίων είναι υψίστης σημασίας.
Με δεδομένο ότι τα Αστερούσια βρίσκονται στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης, περιλαμβάνουν πολλούς σημαντικούς τύπους οικοτόπων, αντιπροσωπευτικούς της μεσογειακής βιογεωγραφικής ζώνης στην οποία ανήκουν.
Το μοναδικό αυτό οικοσύστημα των Αστερουσίων οφείλεται τόσο στα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής όσο και στη διαχρονικά έντονη ανθρώπινη παρουσία και τις παραγωγικές (αγροτικές και κτηνοτροφικές) δραστηριότητες στην περιοχή.
Ειδικότερα, η περιοχή των Αστερουσίων καταλαμβάνει 367 τετραγωνικά χιλιόμετρα χερσαίας έκτασης και ευρεία παράλια και θαλάσσια ζώνη του Νότιου Κρητικού Πελάγους. Σε αυτήν υπάρχουν 1.800 είδη φυτών, 180 από τα οποία είναι στενοενδημικά, ενώ έχουν καταγραφεί 14 διαφορετικοί τύποι οικοτόπων Ευρωπαϊκής – Κοινοτικής σημασίας και πλήθος ειδών χλωρίδας και πανίδας που προστατεύονται από την Εθνική – Κοινοτική νομοθεσία. Επιπροσθέτως, τα Αστερούσια φιλοξενούν σπάνια είδη πουλιών, θηλαστικά, ερπετά και αμφίβια όπως είναι η θαλάσσια χελώνα, η μεσογειακή φώκια και διάφορα είδη δελφινιών.
Στα Αστερούσια Όρη υπάρχουν σημαντικές περιοχές όσον αφορά τη βιοποικιλότητα και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής περιλαμβάνεται σε προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura:
-Μία Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για την ορνιθοπανίδα, με κωδικό GR4310013 – «Αστερούσια Όρη.
-Δύο Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) για τη χλωρίδα, πανίδα και οικοσυστήματα, με κωδικό GR4310005 – «Αστερούσια», καθώς και μέρος της ΕΖΔ με κωδικό GR4310004 – «Δυτικά Αστερούσια».
Επίσης στην περιοχή έχουν καταγραφεί:
-3 Καταφύγια Άγρια Ζωής (ΚΑΖ): Κ706 – Αστερούσια Δήμων Αστερουσίων και Κόφινα, Κ587 Βίγλα – Κρύο Νερό (Αντισκαρίου), Κ806 Δυτικά Αστερούσια – Αγιοφάραγγο του Δήμου Μοιρών.
-18 τύποι οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος, από τους οποίους οι τρεις είναι οικότοποι προτεραιότητας όπως τα Φοινικοδάση με Phoenix theophrasti καθώς έχουν καταγραφεί μόνο λίγες συστάδες στο νησί και σε δύο περιοχές (Άγιος Αντώνιος Αχεντριά και Άγιος Νικήτας).
-Πλήθος σημαντικών ειδών πανίδας και χλωρίδας που προστατεύονται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Συνοπτικά, έχουν εντοπιστεί: 30 ενδημικά φυτά στα οποία περιλαμβάνεται και η Lomelosia minoana subsp. asterusica, το οποίο είναι στενοενδημικό της Κρήτης και μάλιστα έχει καταγραφεί μόνο στην κορυφή του Κόφινα των Αστερουσίων), 8 ενδημικά είδη ασπονδύλων, και 29 σημαντικά είδη σπονδυλόζωων (3 αμφίβια, 9 ερπετά, 12 θηλαστικά), στα οποία περιλαμβάνονται ο κρητικός αγριόγατος για τον οποίο υπάρχουν μαρτυρίες καταγραφής του στην περιοχή των Αστερουσίων, 4 προστατευόμενα από την εθνική και διεθνή νομοθεσία είδη νυχτερίδων και τα θαλάσσια πολύ γνωστά είδη της χελώνας, Caretta caretta, και της μεσογειακής φώκιας, Monachus monachus, που έχουν καταγραφεί στις αμμώδεις παραλίες και στην παραλιακή ζώνη της περιοχής.
Εξίσου σημαντική είναι και η ορνιθοπανίδα της περιοχής. Στην περιοχή από τους ειδικούς επιστήμονες του ΜΦΙΚ έχουν καταγραφεί συνολικά 192 είδη πουλιών (όπως είναι ο γυπαετός, το όρνιο, ο σπιζαετός και ο χρυσαετός), τα οποία προστατεύονται από την εθνική και διεθνή νομοθεσία.