Σημεία Θρησκευτικού Ενδιαφέροντος
Αν κάποιος επιθυμούσε να συνοψίσει τα χαρακτηριστικά του βουνού και των ανθρώπων του θα χρησιμοποιούσε τρία επίθετα: αρχέγονα, αυτάρκη και ιερά.
Ήδη, από τη Μινωική περίοδο, τα Αστερούσια Όρη αποτελούσαν τόπο έντονης λατρευτικής δραστηριότητας, ενώ κατά τα προχριστιανικά και μεταχριστιανικά χρόνια προσέλκυαν πλήθος πιστών που επισκέπτονταν την περιοχή για να προσευχηθούν. Μάλιστα, τα βουνά αυτά χαρακτηρίστηκαν ως το Άγιο Όρος της Κρήτης. Είναι ενδεικτικό πως σε συνέντευξή του ο Θάνος Μικρούτσικος -ο οποίος ήταν μέλος του Συνδέσμου Προστασίας των Αστερουσίων- είχε πει για την περιοχή: «Στα Αστερούσια συνομιλείς με τον Θεό!».
Η ιερότητα του χώρου που ξεκινά από την Πρωτομινωική εποχή με κορυφαίο το ιερό κορυφής του Κόφινα, συνεχίστηκε στους ιστορικούς Ελληνορωμαϊκούς χρόνους με μια σειρά Ασκληπιείων και στη βυζαντινή περίοδο με τον ασκητισμό, τον αναχωρητισμό και τους πρώτους ασκητές σε ευρωπαϊκό χώρο. Η σχέση αυτή με τον Θεό κορυφώθηκε κατά τη μεσαιωνική περίοδο, όταν οι Αντιρρητές θεολόγοι εγκαταστάθηκαν στα Αστερούσια, ίδρυσαν μοναστήρια και σχολεία, προσέφεραν τεράστιο εθνικό και θρησκευτικό έργο, διέσωσαν την Ορθοδοξία και την ελληνική συνείδηση των Κρητών και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την επόμενη περίοδο, εκείνη της Αναγέννησης. Στην ίδια ενότητα εντάχθηκε και η Νοερά Προσευχή που εμφανίστηκε στα Αστερούσια. Η Νοερά ή Καρδιακή Προσευχή, που αποτέλεσε την βάση της νηπτικής – μυστικής θεολογίας, έχει σκοπό να οδηγήσει το νου στην καρδιά και εν τέλει να επιτευχθεί η θέα του Ακτίστου Φωτός, της μόνης ενέργειας του Θεού, στην οποία ο άνθρωπος μπορεί να γίνει κοινωνός.
Τα πολύπτυχα βουνά με την πλούσια αλλά και σπάνια ενδημική και στενοενδημική πανίδα και χλωρίδα διαφυλάττουν μεγάλο αριθμό παραδόσεων, ηθών και εθίμων, πολλά εκ των οποίων έχουν αρχέγονες ρίζες ή αποτελούν επιβιώσεις της μινωικής και προχριστιανικής θρησκείας. Πιο ενδεικτικά παραδείγματα είναι η δεντρολατρεία του Κόφινα, τα ιερά ενύπνια στα Καπετανιανά και ο περισχοινισμός του οικισμού στους Παρανύμφους.